Μία νέα αρχή στο Εθνικό Σύστημα Υγείας συντελείται με τη σύσταση, σύμφωνα με τα οριζόμενα στις διατάξεις του άρθρου 83 ν. 4600/2019 και των στοιχείων (η) και (θ) της παρ. 2 του άρθρου 9 και της παρ. 3 του άρθρου 9 ΓΚΠΔ (GDPR) από το Υπουργείο Υγείας, ως υπεύθυνο επεξεργασίας δεδομένων, κατά το στοιχείο 7 του άρθρου 4 ΓΚΠΔ, του Εθνικού Μητρώου Εμβολιασμών (1), ως ενός συστήματος αρχειοθέτησης δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα υπό την έννοια του στοιχείου (6) του άρθρου 4 ΓΚΠΔ.
Κριτήριο σύστασης και λειτουργίας του Εθνικού Μητρώου Εμβολιασμών αποτελεί η ακριβής καταγραφή των εμβολίων που διενεργούνται σε κάθε πρόσωπο που ανήκει στο γενικό πληθυσμό της χώρας (παιδιά και ενήλικες), ιδίως κατ’ εφαρμογή του Εθνικού Προγράμματος Εμβολιασμών και των συστάσεων εμβολιασμού από την Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών. Για τους σκοπούς της παρούσας υπουργικής απόφασης (Υπουργού Υγείας) στην έννοια “ασθενής” περιλαμβάνεται κάθε χρήστης των υπηρεσιών υγείας.
Σκοπός της εν λόγω Υπουργικής Απόφασης είναι:
(1) Να διασφαλιστεί η βέλτιστη παροχή ιατρικών υπηρεσιών μέσω της πληρέστερης δυνατής εμβολιαστικής κάλυψης του γενικού πληθυσμού της χώρας.
(2) Να διαμορφωθούν πολιτικές υγείας με στόχο τη βελτίωση της εμβολιαστικής κάλυψης του πληθυσμού και , μέσω αυτής, της καταπολέμησης νόσων και της βέλτιστης παροχής ιατρικών υπηρεσιών.
(3) Να καταστούν δυνατές η εξαγωγή δεικτών εμβολιαστικής κάλυψης του πληθυσμού και δεικτών έγκαιρου εμβολιασμού για συγκεκριμένους πληθυσμούς ή για ομάδες πληθυσμού με καθορισμένα χαρακτηριστικά (όπως το έτος γέννησης, η περιοχή κατοικίας, κοινωνικά χαρακτηριστικά κ.λπ.) και η δημιουργία τακτικών Εκθέσεων.
(4) Να καταστεί ευχερέστερη η εκτίμηση της επιδημιολογίας νόσων , λαμβάνοντας υπόψη την εμβολιαστική κάλυψη του πληθυσμού.
(5) Να καταστεί δυνατή η εξαγωγή δεικτών αξιολόγησης των μονάδων υγείας που διενεργούν εμβολιασμούς, με κριτήρια όπως ο αριθμός των εμβολιασμών που πραγματοποιήθηκαν από μονάδες παροχής υπηρεσιών υγείας κατά συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, η εμβολιαστική κάλυψη του πληθυσμού αναφοράς μονάδων κ.λπ.
(6) Να διασφαλιστεί η ακριβής καταγραφή κάθε προσώπου, των εμβολιασμών που έχουν διενεργηθεί σε κάθε πρόσωπο που ανήκει στον γενικό πληθυσμό της χώρας, καθώς και η πρόσβαση των εν λόγω πληροφοριών εμβολιασμού σε κάθε πρόσωπο, ως υποκείμενο δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, όπως και η επισκόπηση των εν λόγω πληροφοριών εμβολιασμού από κάθε πάροχο υπηρεσιών υγείας, ο οποίος παρέχει υπηρεσίες υγείας στο πρόσωπο αυτό.
(7) Να καταστεί δυνατή η προσωποποιημένη ειδοποίηση των προσώπων και των οικογενειών σχετικά με τον εμβολιασμό, ο οποίος πρέπει να διενεργηθεί σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών και των συστάσεων εμβολιασμού που εκδίδονται από την Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών.
(8) Να καταστεί δυνατή η παραγωγή βεβαίωσης διενέργειας εμβολιασμών, στις περιπτώσεις που απαιτείται για συγκεκριμένες νόμιμες χρήσεις (όπως εγγραφή σε σχολική μονάδα, ταξίδι σε χώρα με συγκεκριμένες υποχρεώσεις εμβολιασμού κ.λπ.)
(9) Να καταστεί δυνατή η συλλογή πληροφοριών για πρόσωπα που πρέπει να προσεγγιστούν από τις υπηρεσίες δημόσιας υγείας στο πλαίσιο αντιμετώπισης τοπικής ή εκτεταμένης επιδημίας με σκοπό την οργάνωση του εμβολιασμού ή ελαττωματικής παρτίδας εμβολίου, με σκοπό τη συστηματική παρακολούθησή τους.
(10) Να καταστεί δυνατή η αποτροπή προσπάθειας συνταγογράφησης εμβολίου σε πρόσωπο που είναι πλήρως εμβολιασμένο με το εμβόλιο αυτό, με στόχο την εξοικονόμηση δημοσίων πόρων.
(11) Να καταστεί δυνατή η συλλογή ανωνυμοποιημένων ή ψευδωνυμοποιημένων δεδομένων για έρευνα, με δυνατότητα πρόσβασης της επιστημονικής κοινότητας σε αυτά μετά από αιτιολογημένο αίτημα.
Η εκτέλεση επεξεργασίας για λογαριασμό του Υπουργείου Υγείας συντελείται από την ΗΔΙΚΑ Α.Ε. (άρθρο 2). Επί της διαδικασίας, οι ρόλοι των χρηστών του συστήματος αρχειοθέτησης του Εθνικού Μητρώου Εμβολιασμών καθορίζονται ως εξής: 1. Διαχειριστές Εφαρμογής, 2. Θεράποντες Ιατροί, 3. Φαρμακοποιοί που διενεργούν τον εποχικό εμβολιασμό, 4. Χρήστες Στατιστικής Πληροφόρησης. Κάθε ασθενής, στον οποίο συνταγογραφείται εμβόλιο , εντάσσεται υποχρεωτικά από τον θεράποντα ιατρό του , ο οποίος συνταγογραφεί το εμβόλιο αυτό, στο σύστημα αρχειοθέτησης του Εθνικού Μητρώου Εμβολιασμών μέσω του Συστήματος Ηλεκτρονικής Συνταγογράφησης (Σ.Η.Σ). Στην καρτέλα κάθε εντεταγμένου ασθενούς θα υπάρχουν διαθέσιμα τα ακόλουθα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα: Όνομα, Επώνυμο, ΑΜΚΑ, ΠΑΑΥΠΑ ή Αριθμό Ευρωπαϊκής Κάρτας Ασφάλισης Ασθένειας ή διαβατήριο ή αριθμό ταυτότητας ή αριθμό δελτίου αιτούντος διεθνή προστασία, Ημερομηνία Γέννησης, Φύλο, Τηλέφωνο, Email, Διεύθυνση Κατοικίας.
Τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα των ασθενών τηρούνται ισοβίως και, περαιτέρω, για διάστημα είκοσι ετών από το θάνατο του ασθενούς. Οι πληροφορίες αυτές δύνανται μετά το θάνατο του ασθενούς να αποθηκεύονται επ’ αόριστον , με τη χρήση τεχνικών ψευδωνυμοποίησης ή/και κρυπτογράφησης, εφόσον θα υποβάλλονται σε επεξεργασία μόνο για τους σκοπούς διαχείρισης υγειονομικών και κοινωνικών συστημάτων και υπηρεσιών, καθώς επίσης για σκοπούς αρχειοθέτησης προς το δημόσιο συμφέρον, για σκοπούς επιστημονικής έρευνας ή ιστορικής έρευνας ή για σκοπούς στατιστικούς, σύμφωνα με το άρθρο 89 παρ. 1 ΓΚΠΔ (GDPR).
Η διαχείριση και εποπτεία του Εθνικού Μητρώου Εμβολιασμών διενεργείται από το Αυτοτελές Τμήμα Θεραπευτικών Πρωτοκόλλων και Μητρώων Ασθενών, που έχει ως σκοπό την ανάπτυξη, επεξεργασία και επικαιροποίηση διαγνωστικών και θεραπευτικών πρωτοκόλλων συνταγογράφησης, καθώς και μητρώων ασθενών. Ο Υπεύθυνος Προστασίας Δεδομένων (DPO) του Υπουργείου Υγείας παρακολουθεί τη συμμόρφωση της σύστασης και λειτουργίας του Εθνικού Μητρώου Εμβολιασμών προς τις διατάξεις του GDPR και κάθε άλλης ρύθμισης για την προστασία του ατόμου έναντι της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, με τη συνεργασία του DPO της ΗΔΙΚΑ Α.Ε., ως εκτελούσα την επεξεργασία.
Σε μία εποχή παρατεταμένης διακινδύνευσης για τη δημόσια υγεία η σύσταση και λειτουργική διαχείριση μητρώων ασθενών είναι καθοριστική για την ολοκλήρωση της μεταρρυθμιστικής προσπάθειας που επιτελείται στο Σύστημα Υγείας. Τα μητρώα ασθενών αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο για τη χάραξη πολιτικών υγείας με στόχο τη διασφάλιση της ταχύτερης διάγνωσης, της βέλτιστης θεραπείας, της αποτελεσματικότερης παρακολούθησης των ασθενών, αλλά και της πλέον αποδοτικής διαχείρισης των πόρων για την υγεία. Η σύσταση Εθνικού Μητρώου Ασθενών και Εμβολιασμών αποτελεί ουσιώδες μέτρο για την υλοποίηση της συνταγματικής επιταγής του άρθρου 21 παρ. 3 Συντάγματος για την προστασία της υγείας των πολιτών, καθώς και για την εκπλήρωση της αποστολής του Υπουργείου Υγείας (ΠΔ 121/2017, Οργανισμός Υπουργείου Υγείας), η οποία συνίσταται στην προστασία και προαγωγή της υγείας του πληθυσμού, μέσω του προγραμματισμού και της υλοποίησης πολιτικών δημόσιας υγείας, αλλά και της διασφάλισης της καθολικής και ισότιμης πρόσβασης στην παροχή ποιοτικά και ποσοτικά επαρκών υπηρεσιών υγειονομικής φροντίδας από το Ε.Σ.Υ. (2).
Η σύσταση και λειτουργία Εθνικού Μητρώου Εμβολιασμών διενεργείται σύμφωνα με τα διεθνή επιστημονικά πρότυπα και ιδίως τη νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου Νοσημάτων (ECDC). Με τις νέες ρυθμίσεις προσδιορίζονται οι σκοποί επεξεργασίας και οι νομικές βάσεις επεξεργασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα για τη σύσταση και λειτουργία εθνικών μητρώων ασθενών, κατοχυρώνονται τα δικαιώματα των υποκειμένων δεδομένων με ιδιαίτερη προσοχή, ενώ επιτρέπεται στο Υπουργείο Υγείας η συλλογή και επεξεργασία για στατιστικούς ή άλλους επιστημονικούς λόγους. Αναμφίβολα, η σύσταση του Εθνικού Μητρώου Ασθενών και Εμβολιασμών αποτελεί αναγκαίο όρο βελτίωσης του υπάρχοντος συστήματος υγείας και αποδοτικότερης παροχής των υπηρεσιών υγείας, αρκεί βέβαια να επιτευχθεί η πλήρης διασφάλιση έναντι τρίτων των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα του υποκειμένου με δικλείδες ασφαλείας ικανές να επιτρέπουν την πρόσβαση μόνο σε εξουσιοδοτημένο προσωπικό και για τους νόμιμους λόγους που περιγράφονται στο γράμμα του νόμου. Καμία κατάχρηση στην επεξεργασία των ευαίσθητων δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα δεν επιτρέπεται, πλην όμως των αναγκαίων δεδομένων υγείας η επεξεργασία μπορεί να τύχει θεμιτής επεξεργασίας για την εξυπηρέτηση σκοπών δημοσίου συμφέροντος και για τη διασφάλιση της δημόσιας υγείας.
Απόστολος Γ. Φαρδής, Νομικός Σύμβουλος, υπ. ΔΝ, Γραμματέας Ένωσης Ιατρικού Δικαίου και Βιοηθικής.
(1) Βλ. Υ.Α. Αριθμ. οικ. 6677/ ΦΕΚ Β/4792/30-10-2020
(2) Αιτιολογική Έκθεση Νόμου 4600/2019 (ΦΕΚ Α/43/09-03-2019)
